Günümüzde dünyanın dört bir yanında konumlanmış olan 40.000’den fazla havalimanı vardır ve bunları birbirinden ayırt etmek bir noktada oldukça zor olabilir.
Bu karışıklık ihtimalini ortadan kaldırmak için her bir havalimanının kendine özgü tanımlama kodları bulunur ancak bunun iki farklı türü vardır: IATA ve ICAO.
Her iki kurum da belirli havalimanlarını tanımlamayı ve birbirinden ayırt etmeyi amaçlayan üç ya da dört harfli kodlar sunar:
Örneğin İstanbul Havalimanı’nın IATA kodu IST, ICAO kodu LTFM olarak belirlenmiştir. İzmir Adnan Menderes Havalimanı’nın IATA kodu ADB, ICAO kodu ise LTBJ olarak belirlenmiştir.
IATA kodları genellikle hava yolları ve seyahat acenteleri tarafından kullanılırken ICAO kodları genellikle hava trafik kontrol tarafından kullanılır.
Yolcular, daha önce sık sık seyahat ettikleri havalimanlarının tanımlama kodlarını hatırlama eğiliminde olduklarından zaman zaman bu kodları kullanarak arama yaparlar ancak hava yolları ve seyahat acenteleri IATA kodlarını benimsediğinden seyahat edenlerin kullandıkları kodlar da ICAO değil IATA kodlarıdır.
Havacılık sektörünün kısaltmalarla dolu terminolojisi düzenleyici kurumlar için de geçerlidir.
Örneğin Birleşik Krallık Sivil Havacılık Otoritesi CAA, ABD Federal Havacılık İdaresi FAA, Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı ise EASA kısaltmalarını kullanır.
Bunların yanı sıra ETOPS, SAF ve eVTOL benzeri daha teknik kısaltmalar da bulunmaktadır ancak konu uluslararası havacılık olduğunda en sık kullanılan kısaltmalar IATA ve ICAO olacaktır.
Bu iki kısaltmayı havalimanlarına yönelik tanımlayıcı kod standardizasyonları ile tanıyor olabilirsiniz ancak arkasında yatan kurumlar bundan çok daha fazlasıdır.
Peki ama IATA ve ICAO nedir? Bu kurumlar tam olarak ne işe yarıyor ve bunları birbirinden farklı kılan özellikler neler?
IATA Nedir?
International Air Transport Association (Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) kelimelerinin kısaltmalarından oluşan IATA, 19 Nisan 1945 tarihinde Havana, Küba’da kurulan ve 2024 yılı itibarıyla 120’den fazla ülkede 322 farklı hava yolunu temsil eden bir hava yolu birliğidir.
IATA üyeleri arasında Türk Hava Yolları, Emirates, British Airways, Pegasus, Aegean Airlines, Lufthansa ve Qatar Airways benzeri pek çok hava yolu şirketi bulunmaktadır ve bunlar bir bütün olarak tüm hava trafiğinin %83 oranındaki kısmını temsil etmektedir.
IATA, hava yolu sektörüne yönelik teknik standartları da belirleyen bir kurumdur ve havacılık sektörü politikasına katkıda bulunur.
ICAO Nedir?
International Civil Aviation Organization (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü) kelimelerinin kısaltmalarından oluşan ICAO, uluslararası hava taşımacılığı ilke ve tekniklerini koordine eden bir Birleşmiş Milletler kuruluşudur.
ICAO günümüzde 193 Birleşmiş Milletler üyesinden 192’si (uluslararası havalimanı bulunmayan Lihtenştayn hariç tümü) ve Cook Adaları olmak üzere toplam 193 üyeye sahiptir.
ICAO başta hava taşımacılığı, altyapı, uçuş denetimi, yasa dışı müdahale ve sınır geçiş prosedürleri olmak üzere uluslararası havacılık ile ilişkili pek çok konuda standartlar belirler ve protokoller tanımlar.
IATA ve ICAO Arasındaki Fark Nedir?
IATA ve ICAO uluslararası havacılık ile ilgilenen kurumlar olarak çeşitli benzerliklere ancak amaçları gereği benzer ölçüde farklılıklara sahiptir.
Her iki kurum da uluslararası havacılık ile ilişkilidir, benzer dönemlerde kurulmuştur, uluslararası varlığa sahiptir ve uluslararası standartları belirlemekte görev almaktadır.
Her iki kurumun örtüştüğü noktalardan birisi de yukarıda ele aldığımız üzere farklı havalimanlarını tanımlamaya yardımcı olan tanımlama kodlarının belirlenmesi ve kullanımıdır.
IATA kodları hava yolları tarafından kullanılmak üzere geliştirilmiştir. ICAO kodları ise pilotlar ve hava trafik kontrol tarafından kullanılmak üzere geliştirilmiştir.
Ancak standartların nasıl belirlendiği ve nasıl ele alındığı konuları genellikle oldukça farklıdır çünkü her şeyden önce IATA’nın üyeleri hava yolu şirketleri iken ICAO’nun üyeleri egemen devletlerdir.
IATA geleneksel olarak hava yolu taşımacılığının güvenliği, verimliliği, finansal koşulları, sürdürülebilirliği ve eşitliği konularına odaklanır.
ICAO ise uçuş süreci ile ilgili standartları ve prosedürleri ele alır. Bu standartlar ve prosedürler daha sonrasında hükümetler tarafından uçakların, havalimanlarının ve hava trafik hizmetlerinin işleyişinde tutarlılık sağlanması için kullanılır.
ICAO aynı zamanda yakın dönemde Hindistan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nde gerçekleştirilen gibi üye devletlerin havacılık kurumlarına uygunluk denetimleri de düzenler. Ayrıca çeşitli çalışmalar düzenler, analizler yapar ve üye devletlere teknik yardım ve rehberlik sağlar.
